Σε μια επαρχιακή πόλη όπως τα Γιάννενα αναπτύχθηκε το αντιφασιστικό κίνημα σε τέτοιες συνθήκες τρομοκρατίας που θα έλεγε κανείς αρχικά ότι αυτό θα ήταν αδύνατο να γίνει. Το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων βρίσκονταν στα όρια της πόλης και με σχετικά μικρό αριθμό φοιτητών. Η απομόνωση αυτή και το μικρό μέγεθος της πόλης έδινε το πλεονέκτημα στη χούντα να έχει σε ένα κλοιό τους φοιτητές και να «ελέγχει» με τους κατασταλτικούς μηχανισμούς την αντίσταση στο πανεπιστήμιο. Η ασφάλεια ήταν παντού, τρομοκρατούσε τους φοιτητές με εφόδους στα σπίτια, με προσαγωγές, συλλήψεις και βασανιστήρια. Η παρακολούθηση ήταν τόσο στενή που οι ασφαλίτες συνόδευαν τους φοιτητές αγωνιστές πολλές φορές από τα σπίτια τους στο πανεπιστήμιο και αντίστροφα. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες καταπίεσης, με υποχρεωτικές παρουσίες στα μαθήματα και στενή παρακολούθηση από την ασφάλεια κατόρθωσαν τελικά οι φοιτητές να δημιουργήσουν εστίες αντίστασης σε κάθε σχολή στο πανεπιστήμιο.
Το 1972 συνελήφθησαν δύο εξέχουσες μορφές του φοιτητικού κινήματος ο Νίκος Ράπτης και η Πόπη Βουτσινά που βασανίστηκαν στα μπουντρούμια της ΕΣΑ για έξη μήνες.
Το 1972 η χούντα προσπάθησε να «φιλελευθεροποιήσει» το φασιστικό καθεστώς στα πανεπιστήμια μέσω των φοιτητικών ψευτοεκλογών. Όπως είναι γνωστό οι λίστες των υποψηφίων στα ΔΣ καταρτίστηκαν από τον στρατιωτικό επίτροπο.
Στη φάση αυτή συγκρούστηκαν δύο ρεύματα μέσα στο φοιτητικό κίνημα. Είναι γνωστό σε όλους που έζησαν από κοντά εκείνα τα γεγονότα ότι το ψευτοΚΚΕ υπεράσπιζε με πάθος τη συμμετοχή των φοιτητών στις ψευτοεκλογές που νομιμοποιούσαν το καθεστώς.
Η γραμμή όμως της ρήξης με το φασιστικό καθεστώς μέχρι και την ανατροπή του, ήταν εκείνη που κυριαρχούσε στη συνείδηση των φοιτητών που μαζικά απείχαν από τις ψευτοεκλογές απομονώνοντας την γραμμή του ψευτοΚΚΕ.
Όπως είναι γνωστό αυτό το κόμμα αντιτάχτηκε λυσαλέα σε όλες τις καταλήψεις και ιδιαίτερα στο Πολυτεχνείο της Αθήνας που ήταν το κέντρο των εξελίξεων και δεν δίστασε να χαρακτηρίσει τους πρώτους φοιτητές που μαζεύτηκαν εκεί σαν πράχτορες της ασφάλειας.
Στο Π.Ι όμως όπως και στην πόλη των Ιωαννίνων η δράση του ψευτοΚΚΕ ήταν ανύπαρκτη. Αυτό βοηθούσε το κίνημα.
Οι δυσκολίες στην ανάπτυξη του αντιφασιστικού αντιιμπεριαλιστικού αγώνα είχαν να κάνουν στο εσωτερικό του κινήματος με την πάλη γραμμών ανάμεσα στον μαρξιστικό λενινιστικό πυρήνα της Κίνησης Ελλήνων Μαρξιστών Λενινιστών ( ΚΕΜΛ ) επικεφαλής της οποίας ήταν ο Νίκος Ράπτης και σε ένα ρεύμα τροτσκιστών, αναρχικών και δημοκρατών φοιτητών που δεν είχε σαφή οργανωτική συγκρότηση. Από το ρεύμα αυτό συμμετείχαν φοιτητές ακόμα και στις εκλογές παρωδία.
Στις 15 και 16 του Νοέμβρη 1973 όταν πλέον έγινε συνείδηση ότι οι καταλήψεις πρέπει να επεκταθούν σε όλα τα πανεπιστήμια και να δοθεί πανελλαδική διάσταση στον αντιφασιστικό αγώνα συναντήσαμε και τότε την άρνηση αυτού του ρεύματος να προχωρήσουμε σε κατάληψη. Την Πέμπτη το βράδυ 15 Νοεμβρίου που η ΚΕΜΛ και ανεξάρτητοι φοιτητές γύριζαν στα σπίτια για να οργανώσουν την κατάληψη του πανεπιστημίου, το ίδιο βράδυ εκπρόσωποι αυτού του ρεύματος έκαναν το ίδιο με την θέση όμως να μην γίνει καμμιά τέτοιου είδους μαζική εκδήλωση.
Την επομένη στις 16 Νοεμβρίου στην πιο μαζική συνέλευση, περίπου700 άτομα, οι φοιτητές κατέλαβαν το πανεπιστήμιο, την ΦΜΣ και την Φιλοσοφική Σχολή, με την καθοδήγηση της ΚΕΜΛ και με την υποστήριξη των συνεπών ανεξάρτητων αγωνιστών. Ανοιχτή συντονιστική επιτροπή κατάληψης δεν εκλέχτηκε. Ο συντονισμός γινόταν από τον οργανωμένο πυρήνα της ΚΕΜΛ. Το οπορτουνιστικό ρεύμα των αστικών κομμάτων και του ψευτοΚΚΕ που προωθούσε την «φιλελευθεροποίηση» ηττήθηκε και στα Γιάννενα όπως και πανελλαδικά.
Εκτιμώντας στη συνέχεια τις δυσκολίες που θα είχε η παραμονή μέσα στο απομονωμένο από την πόλη πανεπιστήμιο αποφασίστηκε και έγινε πορεία στην πόλη ελπίζοντας ότι την επομένη στις 17 θα είχαμε στην νέα διαδήλωση και την συμπαράσταση του λαού. Στις 17 του Νοέμβρη το πανεπιστήμιο καταλήφθηκε από τους ασφαλίτες και τους τραμπούκους της χούντας.
Αξίζει να τονίσουμε ότι από τους Γιαννιώτες βρέθηκαν δίπλα στους φοιτητές μόνο τρεις άνθρωποι. Ο Κώστας Καμτσίκας, ο Βασίλης Σιακαβίτσης και ο Συμεών Κριθαράς αψηφώντας κάθε κίνδυνο.
Το Πανεπιστήμιο των Ιωαννίνων έδωσε ένα θαυμάσιο και δύσκολο αγώνα μαζί με τους άλλους φοιτητές και τον εξεγερμένο λαό στην Αθήνα.
Η συνέχεια όμως αυτού του αγώνα ήταν τραγική. Στελέχη του οπορτουνιστικού ρεύματος που γύριζαν το βράδυ της Πέμπτης για να αποτρέψουν την κατάληψη που είχαμε αποφασίσει στην ΚΕΜΛ μαζί και με ανεξάρτητους αγωνιστές, κάποιοι από τους ηγέτες αυτούς που αρνήθηκαν την κατάληψη και στη συνέχεια βρέθηκαν μέσα σ’ αυτήν για να την υπονομεύσουν, έσπασαν στην ασφάλεια μέσα σε μισή ώρα και χωρίς καμμιά πίεση. Έδωσαν τα ονόματα του παράνομου πυρήνα της ΚΕΜΛ και άλλων αγωνιστών που δημιούργησαν αυτό το σημαντικό για μια μικρή πόλη κίνημα. Δεκάδες φοιτητές και στελέχη μπήκαν στην παρανομία. Ένας από αυτούς καταγγέλθηκε στην μεταπολίτευση στις συνελεύσεις.
Το οπορτουνιστικό αυτό ρεύμα μετά την μεταπολίτευση συμπεριφέρθηκε όπως το ψευτοΚΚΕ και οι αστοί. Ενώ ήταν οι μεγαλύτεροι εχθροί της λαικής εξέγερσης του Πολυτεχνείου και κάθε κατάληψης, επειδή συμφωνούσαν με την επιβολή του συνταγματικού κοινοβουλευτικού φασισμού, την νομιμοποίηση δηλαδή της χούντας, έγιναν μετά οι μεγαλύτεροι υποστηριχτές του Πολυτεχνείου. Αλλά υποστήριζαν και υποστηρίζουν μια εξέγερση με ένα πλαστό περιεχόμενο που κατασκευάζεται στα χαλκεία του ψευτοΚΚΕ.
Με την πτώση της χούντας οι φοιτητές στα Γιάννενα έδειξαν ότι έχουν και μνήμη και θέληση. Δυνάμωσαν με την θαραλέα στάση τους για μια πενταετία μετά την μεταπολίτευση εκείνες τις δυνάμεις που με συνέπεια έδωσαν την αντιφασιστική πάλη και στη συνέχεια αποκάλυψαν τον νέο βρώμικο ρόλο του ψευτοΚΚΕ που ήθελε να αλώσει τα πανεπιστήμια μέσω της συνδιοίκησης. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι οι αντιφασιστικές αντιιμπεριαλιστικές δυνάμεις που αντιτέθηκαν σε βάθος στην δικτατορία, που διαφώνησαν με την «φιλελλευθεροποίηση», ήταν αντίθετες με την συνδιοίκηση και στην συνέχεια με τον νόμο πλαίσιο του 1982, δηλαδή με τον έλεγχο των πανεπιστημίων από την ψευτοαριστερά, που οδήγησε στην σημερινή διάλυση των πανεπιστημίων. Αν θέλει κανείς να συλλάβει την σημερινή διάλυση της εκπαίδευσης αυτό δεν μπορεί να γίνει παρά μόνο αν ξεκινήσει από το πραγματικό νόημα του Πολυτεχνείο που είναι παρών στην σημερινή ζωή.
Όμως το νόημα του Πολυτεχνείου απλώνεται και αγκαλιάζει όλη την ζωή. Η λαική εξέγερση ζει στην μαζική συνείδηση και απαιτεί εκεί βαθιά χωμένη την δικαίωσή της. Η λαική εξέγερση ήταν μια αυθόρμητη μεγαλειώδης αντιφασιστική αντιιμπεριαλιστική πάλη, πλατύτερη από το σωστό αίτημα της αποκατάστασης της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, γι’ αυτό ο ρώσικος σοσιαλιμπεριαλισμός και ο σοσιαλφασιμός δεν μπορεί να προχωρήσει στην χώρα αυτή χωρίς να συγκρούεται με το αγαπημένο Πολυτεχνείο του λαού, χωρίς να προσπαθεί να αλλοιώνει το νόημά του χωρίς να βεβηλώνει και να προσεταιρίζεται το Πολυτεχνείο.

* Ο Θανάσης Κοφίνας είναι ιδρυτικό μέλος της Κίνησης Παιδεία για Δημοκρατία και Ανάπτυξη.